Những Ngày Cuối Tháng 4

Thực tế, thiên nhiên đã bắt đầu tiết kiệm hầu bao với con người, và Tiền Giang cũng vậy, nó bắt đầu khó chịu với cách thức mà con người sử dụng thân thể nó. Nhưng dẫu sao, nói như người dân ở đây, là tơn tơn. Sống tơn tơn, ăn tơn tơn, ngủ tơn tơn; tơn tơn là một trạng thái thong dong với nếp nghĩ thoáng và không nhiều câu nệ, nó lãng tử. Có lẽ vì lãng tử, nên nó sinh ra được Trần Văn Khê; và tính chất mùi mẫn ngọt ngào của vùng đất sét, đất phù sa dễ cho cây trái quanh năm, đi vào giọng văn của Hồ Biểu Chánh, thấm vào tiếng hát Phùng Há, ăn vào tiếng nói Bảy Nam.

Dễ hiểu, chẳng gì thú vị ở mảnh đất này ngoại trừ việc: ăn. Cuối tháng tư, cũng là cuối mùa của vú sữa, chúng tôi cười đùa với nhau ở nông trang Lò Rèn ăn vú sữa. Lamech cứ xuýt xoa cái vị ngọt của dòng sữa đục, Phi thì thảnh thơi đu đưa chiếc võng nhắm nghiền mắt dưới những tàn lá xum xuê đang nỗ lực chống lại cái nắng nóng oi bức sau một đêm dông bão vốn tiêu diệt đi khá nhiều mây. Chúng tôi thấy Lamech gần gũi hơn bao giờ hết, ông hay cười và nói nhiều hơn, kể về ký ức, một triệu chứng cổ điển của tuổi già, nói nhiều.

Đúng như dự đoán ban đầu của tôi và Phi từ căn nhà của Lamech tại Waterfront, Lamech là người hiểu biết rộng, nhất là những địa hạt rất cổ điển của người Âu: tính thi ca trong giao tiếp, sự ám ảnh về những giá trị siêu hình. Đúng chuẩn của một tâm hồn nhiều mẫn cảm của người Anh trong văn học, người Pháp trong thơ và nỗi lòng yêu mến sự yên tĩnh, tính lãnh đạm, sự hờn dỗi đám đông như hơi thở Plato và Aristotle hơn Royce. Ở đó, lòng mẫn cảm khi được kích thích thì người ta sẽ tràn lấp nỗi lòng bằng những câu chuyện khó tả.

Lamech kể về tâm tình di dân từ nhiều thế hệ cha ông. Lamech người gốc Do Thái tại Y Pha Nho, giống như Spinoza, Lamech lớn lên trong nỗi niềm tín cẩn với đức tin Do Thái và sự chờ đợi đấng Messiah, và cũng rời bỏ nó với những giá trị hiện đại. Sinh trưởng tại vùng thôn dã ngoại ô thành phố Philadelphia bang New Jersey, học đại học tại một trong những trường danh tiếng nước Mỹ, Đại học Yale, và có một chân trong đảng Cộng Hòa, điều kiện lý tưởng trong con đường chính trị. Nếu không vì câu chuyện Do Thái, ông đã không buồn bã đến Việt Nam để khỏa lấp nỗi lòng và tìm hiểu về nơi mà người anh trai đã chết trong chiến tranh Việt Nam.