Những Ngày Cuối Tháng 4

Tôi: Quang, em biết không, trí thông minh của em không ít lần làm tôi ngạc nhiên.

Quang (cười).

Tôi: Vậy nên, khi tôi nói tôi thích Hà Nội vào buổi sớm, em sẽ phải tìm hiểu lý do gì tôi thích. Đó là hình thức em đi tìm tâm lý của tôi, để hiểu xem cái gì chi phối tôi và cái chi phối ấy có chi phối nhiều người khác hay không. Nó có thể tạo nên một quy luật chung nhất cho tất cả không.

Quang: Nghĩa là thầy muốn nói về có những sự chi phối chung cho tất cả, và sự chi phối riêng lẻ ở mỗi cá nhân.

Tôi: Tôi gọi đó là tâm lý chung và tâm lý riêng. Bất kỳ ai cũng có tâm lý cấu tạo bởi hai mảng: một, tâm lý riêng; hai, tâm lý chung. Và phần lớn họ đều có chung một tâm lý chung, do sự chi phối của những quy luật chung nhất, chẳng hạn cách suy nghĩ của người Bắc sẽ chung với nhau, cũng như người Huế, người Sàigòn. Nhưng dù suy nghĩ người Hà Nội khác với người Huế, khác với người Sàigòn thì họ cũng có chung tâm lý của người Việt Nam. Tâm lý người Việt khác với tâm lý người Tàu, Hàn, Nhật; nhưng lại có chung tâm lý của vùng Đông Á bị ảnh hưởng bởi Nho giáo và những thiết chế tinh thần.

Quang: Vậy nên, khi quan sát, và muốn phán đoán chúng ta phải có được nền tảng tâm lý suy nghĩ của họ.

Tôi (cười): Em thông minh lắm, vậy em đã hiểu vì sao người Hà Nội dễ hiểu được hành động của người Hà Nội. Cũng như người Huế hiểu được sự dịu dàng của cô gái Huế hơn là người Sàigòn hiểu được cách bổ bả và tơn tơn của mình.

Quang: Vậy mục đích của quan sát và phán đoán là dựa trên nền tảng tri thức tâm lý…

Tôi: Và tâm lý được cấu tạo bởi văn hóa. Hiểu được văn hóa, sẽ giải mã được tâm lý.

Quang: Vậy câu nói của thầy, thầy thích buổi sớm của Hà Nội nó không đại diện cho người Sàigòn hay người Hà Nội nếu như em chưa hiểu được điều gì chi phối nên sở thích của thầy, nó có chi phối những người khác không và nó có đại diện được cho một vùng địa lý nhất định hay không.

Tôi: Tốt, thế nên em thấy người Hà Nội khi đi hay nói “Tôi là người Hà Nội”, em nghĩ gì về điều đó?

Quang: Em thấy một thứ: sự tự hào.

Tôi: Đúng, tự hào vì người ta luôn đánh kèm một danh từ địa lý với phẩm chất. Nhưng, nói câu đó giữa lòng Hà Nội thì sao?