Những Ngày Cuối Tháng 4

“Từ thời đại ánh sáng!”

“Đúng vậy, với những tên tuổi những triết gia đã làm phong phú cho người Do Thái như Eliyahu Eliezer Dessler, Joseph B. Soloveitchik, Yitzchok Hutner Martin Buber, Franz Rosenzweig, Mordecai Kaplan, Abraham Joshua Heschel và Emmanuel Lévinas. Và thời đại ánh sáng đó, nên chúng ta cần ánh sáng, tắt hết đèn nào, kéo cả rèm cửa.”

Tấm khiên được căng trên hai sợi chỉ, từ phía sau, tôi rọi đèn lên, mười hai viên thạch bảo lóe sáng một biểu tượng thiêng liêng của người Do Thái, ngôi sao David. Và đèn mở sáng, mọi người ngạc nhiên bởi bí mật xem ra chẳng có gì ghê gớm.

Tôi cười, “Mọi bí mật khi được biết đều không có gì là ghê gớm. Nhưng tôi hiểu những người tạo ra viên thạch bảo này trong thời đại Đức Quốc Xã thì rõ ràng họ lo lắng cho vận mệnh người Do Thái, họ khéo léo tại ra những viên ngọc này và bằng một kỹ thuật cổ xưa, khắc lên nó biểu tượng của dân tộc. Và lưu truyền qua nhiều thế hệ, khiến người ta huyền hoặc nó bằng những điều phù phiếm. Mục đích của tấm khiên này, chỉ có một, là đoàn kết người Do Thái lại với nhau, bằng một biểu tượng thiêng liêng với họ. Đời sau không muốn chấp nhận điều đó, đau buồn thay, họ đã chém giết nhau để hi vọng tìm thấy của cải trong bí mật này. Thật ra, của cải cao quý nhất cho người Do Thái chính là lòng đoàn kết của họ. Nếu không có sự đoàn kết và kiên trì, thì họ đã không thể nào giữ được mình sau mười tám thế kỷ lưu vong dài đăng đẳng. Trong những lời kinh từ sách Trời của họ, ta luôn loáng thoáng nghe thấy những tiếng ai oán của một dân tộc bị đọa đày, họ sống trong thống khổ mà một mực vững tin. Nó giống như người Việt suốt mười thế kỷ nô lệ trước người Hán, mà lồng ngực vẫn âm vang hơi thở trống đồng, những hoa văn trống đồng xuất hiện bên dưới những vật dụng gia đình như bình, thau, chậu; cho thấy người Việt giữa đêm trường nhục nhằn đó vẫn len lén mở những lễ hội trống đồng, cất lên tiếng hát vút lên trời cao như bầy chim Lạc tìm về tổ. Chúng ta và người Do Thái không khác lắm về điều này, những biểu tượng thiêng liêng vẫn còn trong truyện kể của chúng ta, nó đoàn kết chúng ta lại với nhau. Suốt mười thế kỷ, chúng ta không bị đồng hóa, giữ được tiếng nói và tập quán của mình, đó không phải là từ tiếng gọi của những biểu tượng bên trong tâm khảm người Việt hay sao?”